Wiedza

Imbir to roślina z rodziny imbirowatych (Zingiberaceae), rosnąca głównie w ciepłych i wilgotnych warunkach. Zawiera wiele olejków eterycznych, oleożywic i istotnych makroelementów, takich jak fosfor, magnez i potas. Korzeń imbiru jest wyjątkowo cennym surowcem ze względu na obecność substancji bioaktywnych, które wykazują działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne, mogące korzystnie wpływać na zdrowie człowieka. Zaleca się spożywanie świeżego imbiru, ponieważ ta forma wykazuje większą skuteczność w zwalczaniu chorób i innych dolegliwości w porównaniu z imbirem suszonym.

Imbir (łac. Zingiber officinale) był używany w tradycyjnej medycynie Indii, Chin i Persji. Wykorzystywano go do leczenia różnych dolegliwości, takich jak problemy trawienne, wzdęcia, nudności, wrzody, bóle głowy, zapalenie stawów i zapalenie płuc. Spożywana część imbiru to podziemne kłącza, które przetwarza się na proszek, syrop, olejki i oleoresiny. Zingiber officinale, spośród wszystkich znanych przypraw, wyróżnia się jednym z najszerszych zakresów zastosowań. Jest używany do produkcji suplementów diety, a także jako dodatek do napojów (np. piwa) i produktów spożywczych (curry, zupy, dżemy, pieczywo i słodycze). Imbir został uznany za bezpieczny dodatek do żywności według listy GRAS (ang. Generally Recognised As Safe), jednak brakuje badań oceniających bezpieczeństwo jego spożycia w czasie ciąży, laktacji i dzieciństwa.

Imbir - lotne i nielotne związki chemiczne

Właściwości korzystne dla zdrowia imbiru oraz jego cechy sensoryczne głównie zależą od obecności różnych składników chemicznych, które można podzielić na dwie główne grupy: lotne i nielotne związki. W przypadku lotnych związków wymienia się przede wszystkim monoterpeny i seskwiterpeny, takie jak: α-zingiberen, zingiberol, α-farnezen, β-bisabolen, β-felandren, kamfen, cyneol, linalol, limonen, geraniol, terpineol, ar-kurkumen.

Z kolei do nielotnych związków zalicza się głównie zingeron, paradole, gingerole (np. (6)-gingerol i (10)-gingerol) oraz szogaole, które powstają w wyniku odwodnienia gingeroli.

Właściwości zdrowotne imbiru

Imbir to powszechnie używana przyprawa na całym świecie, znana i wykorzystywana od wieków w leczeniu różnych schorzeń. Analiza składu chemicznego wskazuje na obecność wspomnianych wyżej wielu związków chemicznych, zarówno lotnych, jak i nielotnych, które odpowiadają za charakterystyczny smak i zapach imbiru, a także za jego korzystne właściwości zdrowotne. Główne składniki bioaktywne imbiru to gingerole i shogaole, które odpowiadają za wiele korzystnych efektów biologicznych. Zarówno gingerole, jak i shogaole wykazują działanie przeciwnowotworowe, przeciwutleniające, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwalergiczne oraz wpływają na ośrodkowy układ nerwowy. Substancje zawarte w imbirze mają zdolność blokowania ekspresji genów zaangażowanych w procesy zapalne. Na podstawie dostępnej literatury można stwierdzić, że imbir stanowi dobrą alternatywę dla osób z różnymi schorzeniami. Aktualne badania dostarczają licznych dowodów na korzystne działanie imbiru w zakresie przeciwcukrzycowym, hipolipemicznym, przeciwpłytkowym, antydrobnoustrojowym oraz przeciwutleniającym.

Imbir - właściwości antybakteryjne

W jednym z badań naukowych zbadano, jak skuteczność ma ekstrakt z wysuszonego oraz zmielonego korzenia imbiru w zwalczaniu bakterii z rodziny Streptococcus, Staphylococcus i Bacillus. Bakterie zostały posiane na sterylne podłoże, a następnie dołączono różne rodzaje ekstraktów, m.in. przygotowane na bazie etanolu i wody. Z wyjątkiem ekstraktu na bazie wody, wszystkie pozostałe wykazały właściwości antybakteryjne, przy czym intensywność tego działania zależała od stężenia ekstraktu.

Składniki zawarte w imbirze mogą również korzystnie wpływać na zdrowie jamy ustnej. Rozmnażanie bakterii odpowiedzialnych za choroby dziąseł zostało zahamowane w obecności ekstraktu z imbiru (ponownie otrzymanego przy użyciu alkoholu).

Aby zilustrować zdolność imbiru do zwalczania patogenów, przeprowadzono test porównawczy, porównując jego skuteczność z antybiotykiem. Przygotowano ekstrakty (na bazie alkoholu) o różnych stężeniach i porównano je z lekiem, również przygotowanym w kilku stopniach rozcieńczenia. Przeprowadzający badania zauważyli, że działanie bakteriobójcze na organizmy S. aureus i S. pyogenes było silniejsze w przypadku ekstraktu z imbiru (zarówno z korzenia, jak i liści), co sugeruje jego potencjalne zastosowanie w leczeniu, niezależnie od dostępu do antybiotyków.

Imbir - właściwości przeciwzapalne

W roku 2012 ukazała się praca przeglądowa, gdzie autor zbierał kluczowe informacje dotyczące właściwości przeciwzapalnych i przeciwutleniających imbiru i jego ekstraktu. Shogaol uznawany jest za najbardziej skuteczną substancję o takich właściwościach, a sam imbir jest porównywany do witaminy C pod względem zdolności do neutralizacji wolnych rodników.

W badaniach wspominano o eksperymencie na modelu zwierzęcym, gdzie dodatek imbiru przyczyniał się do zmniejszenia utleniania lipidów, zwiększenia ilości enzymów antyoksydacyjnych i poziomu glutationu. W próbach in vitro na ludzkich komórkach, ekstrakt z imbiru usuwał reaktywne formy tlenu i ograniczał peroksydację lipidów.

Wzmacnianie organizmu poprzez poprawę zdolności antyoksydacyjnych może być istotne w leczeniu i zapobieganiu wielu chorobom. Kuracja szczurów zatruwanych etanolem imbirowym korzeniem prowadziła do wzrostu enzymów wątrobowych, co sugeruje pozytywny wpływ rośliny na ten narząd. Dodatkowo, obserwowano obniżenie stężenia CRP, aldehydu dimalonowego i stymulację produkcji dysmutazy ponadtlenkowej w nerkach, co sugeruje, że imbir może być pomocny w zapobieganiu postępowi niewydolności nerek.

Składniki zawarte w kłączu imbiru zmniejszają produkcję prostaglandyn i leukotrienów, czyli substancji prozapalnych. Mogą również hamować syntezę cytokin, takich jak interleukina 10 i 8 (IL-10/IL-8) oraz czynnik martwicy guza (TNF-). W jednym z badań zauważono, że w makrofagach imbir ma efekt hamujący ekspresję genów indukowanej syntazy tlenku azotu (iNOS) i cyklooksygenazy (COX-2).

Spożywanie imbiru lub jego ekstraktów przez osoby z alergią może zmniejszać związane z nią objawy. Co do ulgi u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów, badania nie są jednomyślne, choć istnieje przekonanie, że imbir może być pomocny.

Imbir - działanie przeciwnowotworowe 

Właściwość, która przeciwdziała rozwojowi nowotworów, ściśle związana jest z możliwością redukcji stanu zapalnego. Dodatek imbiru zwiększa aktywność wielu enzymów, które, poprzez swoje działanie, hamują proces kancerogenezy. Taki efekt zaobserwowano w przypadku nowotworu jelita grubego. Ponadto składniki zawarte w tej roślinie hamują wzrost komórek nowotworowych, przyspieszają proces apoptozy, ograniczają ekspresję czynnika NF-B oraz oksygenazy hemowej (HO-1). Dotychczasowe obserwacje sugerują, że imbir może również wspomagać w leczeniu nowotworów żołądka, skóry, jajników, prostaty, trzustki i piersi.

Imbir - właściwości przeciwcukrzycowe

W badaniach naukowych stwierdzono, że imbir posiada właściwości obniżające poziom cukru we krwi. Badanie polegało na podawaniu szczurom z indukowaną cukrzycą streptozotocyną ekstraktu z świeżego lub gotowanego imbiru w ilości 4 cm³ na kilogram masy ciała przez okres 4 tygodni. W drugim i czwartym tygodniu pomiaru poziomu glukozy na czczo u zwierząt wykazał korzystny wpływ obu rodzajów ekstraktów, obniżając poziom cukru do wartości zbliżonych do tych przed wystąpieniem choroby. Dodatkowo, u zdrowych osobników suplementowanych również zaobserwowano obniżenie poziomu glukozy we krwi.

Podobne rezultaty uzyskali inni badacze, badając wpływ podawania wodnego ekstraktu z imbiru w dawce 500 mg/kg masy ciała na stężenie glukozy we krwi u szczurów z wywołaną alloksanem cukrzycą. Po 6 tygodniach eksperymentu odnotowali spadek badanego parametru. Inny eksperyment także wykazał, że spożycie 100 lub 200 mg/kg masy etanolowego ekstraktu z imbiru przyczyniło się do obniżenia poziomu cukru we krwi u szczurów cierpiących na cukrzycę. Zaobserwowany efekt hipoglikemiczny był uzależniony od stężenia ekstraktu. Według literatury istnieje wiele mechanizmów, poprzez które związki zawarte w imbirze mogą wykazywać działanie obniżające poziom cukru we krwi. Wśród wymienianych mechanizmów wskazuje się przede wszystkim na zwiększenie wrażliwości tkanek na insulinę oraz zmniejszenie wchłaniania glukozy z jelit. Ponadto uważa się, że składniki imbiru hamują aktywność enzymów trawiennych, zwłaszcza trzustkowej amylazy.

Imbir - wpływ na dolegliwości żołądkowe w okresie ciąży

Imbir okazuje się być skutecznym środkiem w łagodzeniu porannych nudności u kobiet w ciąży. Już od wielu lat stosuje się go w celu złagodzenia tych nieprzyjemnych objawów, a dostępny jest w różnych formach spożycia. Szczególnie efektywna wydaje się być herbata imbirowa, zawierająca ekstrakt z imbiru, który stanowi źródło cennych składników mineralnych i związków bioaktywnych dla organizmu.

Problemy z nudnościami i wymiotami dotykają około 80% ciężarnych kobiet. Dzięki nowoczesnym terapiom symptomy te są często łagodzone. Choć czasem objawy te są łagodne, to w niektórych przypadkach mogą one znacząco zakłócać normalne funkcjonowanie, powodując tymczasową utratę zdolności do codziennych aktywności. Niemniej jednak, choć leczenie imbirem wydaje się być bezpieczne, niektórzy lekarze są ostrożni w zalecaniu go w diecie, obawiając się potencjalnych negatywnych wpływów na zdrowie. Badania wykazały, że spożywanie 250 mg kapsułek imbirowych przyniosło poprawę samopoczucia u 28 spośród 35 uczestniczek badania.

Imbir - wpływ na gospodarkę lipidową

W odpowiedzi na pytanie o to, czy imbir może mieć wpływ na metabolizm lipidów, przeanalizowano dwanaście badań obejmujących łącznie 586 uczestników. Analiza jednoznacznie wskazała, że regularne spożycie imbiru prowadzi do obniżenia poziomu triacylogliceroli oraz cholesterolu frakcji LDL, średnio o 4,9 mg/dl. Zaobserwowano również pewne różnice w poziomie cholesterolu ogółem (o 5,13 mg/dl) i frakcji HDL (o +2,18 mg/dl), jednak nie były one istotne statystycznie. Ponadto stwierdzono, że największe korzyści związane są z dawką imbiru nie przekraczającą 2 g na dzień – zwiększenie tej ilości nie miało wpływu na nasilenie efektu.

Imbir - działanie antyagregacyjne (przeciwpłytkowe)

Nadmierne skupianie się płytek krwi, co powoduje utrudnienia w swobodnym przepływie krwi przez naczynia krwionośne, może prowadzić do rozwoju wielu chorób. Wyniki badań dostarczają dowodów na to, że imbir wykazuje właściwości przeciwpłytkowe. W eksperymencie szczurom podawano ekstrakt z imbiru wodnego w dawkach 50 mg/kg masy ciała lub 500 mg/kg masy przez okres 4 tygodni, zarówno drogą doustną, jak i dootrzewnową. Po zakończeniu badania stwierdzono, że dawka 50 mg/kg nie miała istotnego wpływu na poziom tromboksanu B2. Natomiast ta sama dawka ekstraktu podana doustnie spowodowała obniżenie poziomu prostaglandyny E2 (PGE2). W przypadku podania 500 mg/kg ekstraktu z imbiru, zarówno doustnie, jak i dootrzewnowo, zaobserwowano redukcję poziomu PGE2. Obniżenie poziomu tromboksanu B2 (TBX2) zaobserwowano jedynie przy podaniu doustnym. Wpływ imbiru na skupianie się płytek krwi u pacjentów z chorobą wieńcową także został zbadany. Wykazano, że podanie 10 g sproszkowanego imbiru hamuje skupianie się płytek krwi wywołane adenozynodifosforanem oraz epinefryną. W tym samym badaniu nie zaobserwowano wpływu 3-miesięcznej podaży 4 g sproszkowanego imbiru dziennie na skupianie się płytek. Dodatkowo nie odnotowano zmian w poziomie aktywności fibrynolitycznej osocza ani stężeniu fibrynogenu. Kolejne badanie wykazało, że podanie 5 g sproszkowanego imbiru podczas spożywania tłustego posiłku hamuje poposiłkowy spadek aktywności procesów fibrynolizy. Spożycie imbiru skutkowało wzrostem fibrynolizy o 31,5% w porównaniu z pacjentami otrzymującymi placebo.

Bibliografia

1. Adegoke S.R.: Effect of ginger (Zingiber offi cinale) extracts on blood glucose in normal and streptozotocin – induced diabetic rats. IJCN, 2014; 2(2): 32-35.
2. Glibowski, Paweł, et al. Właściwości prozdrowotne imbiru. Bromatol Chem Toksykol 50.2 (2017): 115-121.
3. Kulczyński B., Gramza-Michałowska A. Znaczenie żywieniowe imbiru. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 49.1 (2016): 57-63.
4. Łażewska D., Miętkiewska K, Studzińska-Sroka E. Imbir lekarski–roślina o właściwościach neuroochronnych. Post Fitoter 20.4 (2019): 268-76.
5. Newerli-Guz J., Pych M. Właściwości przeciwutleniające imbiru (zingiber officinale roscoe). Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni 73.9 (2012): 28-33.
6. Pourmasoumi M. i wsp.: The effect of ginger supplementation on lipid profile: A systematic review and meta-analysis of clinical trials., Phytomedicine 2018
7. Salim K.: Hypoglycemic property of ginger and green tea and their possible mechanisms in diabetes mellitus. Open Conf. Proc. J., 2014; 5: 13-19
8. Viljoen E. i wsp.: A systematic review and meta-analysis of the effect and safety of ginger in the treatment of pregnancy-associated nausea and vomiting., Nutritional Journal 2014
9. Zadeh J.B., Kor N.M.: Physiological and pharmaceutical effects of Ginger (Zingiber offi cinale Roscoe) as a valuable medicinal plant. Eur. J. Exp. Biol., 2014; 4(1): 87-90