Wiedza

Probiotyki stanowią istotny element budowania odporności układu immunologicznego, ze względu na ochronę organizmu człowieka przed kolonizacją patogenów, konkurencję z drobnoustrojami chorobotwórczymi oraz zwiększenie pozytywnej mikroflory jelitowej. Czym są probiotyki? Kiedy należy je stosować? Jakie produkty żywnościowe są ich źródłem?

O mikrobiocie słów kilka

Aby w pełni zrozumieć mechanizm działania probiotyków, warto wiedzieć, że w naszym organizmie bytują drobnoustroje oraz ich geny (bakterie, eukariota i wirusy), które w naturalny sposób zasiedlają ciało człowieka. Zaburzenie równowagi w składzie oraz funkcji drobnoustrojów prowadzi do tzw. dysbiozy, która może prowadzić do m.in. biegunki poantybiotykowej, zespołu jelita drażliwego, nieswoistych zapaleń jelit, alergii, cukrzycy, otyłości, zaparć, wzdęć, zaburzeń ze spektrum autyzmu, depresji, schizofrenii oraz chorobach neurodegeneracyjnych [1]. Prawdopodobnie przyczynia się do tego stres, niewłaściwe nawyki żywieniowe czy antybiotykoterapia. Jednym z elementów, które pomagają w uzyskaniu eubiozy (korzystnego stanu w jelitach, gdzie 90% to bakterie kwasu mlekowego) są właśnie probiotyki.

Czym są probiotyki?

Według definicji WHO (ang. World Health Organization - Światowa Organizacja Zdrowia) - probiotyki to preparaty lub produkty żywnościowe zawierające pojedyncze lub mieszane hodowle żywych drobnoustrojów, które wywierają korzystny efekt na zdrowie, jeżeli zostały podane w odpowiedniej ilości [2]. Najpopularniejsze probiotyki to bakterie fermentacji mlekowej – Lactobacillus (L. acidophilus, L. casei, L. reuteri, L. Rhamnosus) i Bifidobacterium (np. B.animalis), które beztlenowo rozkładają węglowodany do kwasu mlekowego. Ale oprócz tych dwóch wymienionych, do probiotyków zaliczamy także szczepy: Lactococcus, Leuconostoc, Pedicoccocus, Streptococcus, Enterococcus, Carnobacterium, Oenococcus, Tetragenococuss, Vagococcus, i Weissella, E.coli i drożdżaki z rodzaju Sacchraromyces.

Mechanizm działania probiotyków

Do głównych zadań probiotyków zalicza się:

• ochronę przed kolonizacją patogenów,
• korzystny wpływ na pasaż jelitowy,
• wytwarzanie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych,
• stabilizacja i normalizacja mikrobioty,
• konkurencję z drobnoustrojami chorobotwórczymi,
• zwiększenie pozytywnej mikroflory jelitowej.

Dobry probiotyk będzie również cechował się dobrą przyczepnością do ściany jelita, dzięki czemu nie zostanie usunięty wraz z resztkami trawionego jedzenia [3].

Probiotyki a ostra biegunka

W czasie ostrej biegunki, zwłaszcza u dzieci, zwraca się szczególną uwagę na odpowiednie nawodnienie organizmu. Dodatkowo aktualne zalecenia ESPGHAN i European Society for Paediatric Infectious Diseases zalecają rozważenie stosowania takich probiotyków, jak Lactobacillus GG, S. boulardii czy L. reuteri DSM 17938, które mogą skrócić czas trwania biegunki o jeden dzień [4, 5]. Z kolei u dorosłych wytyczne, dotyczące stosowania probiotyków są nierozstrzygające - World Gastroenterology Organization (WGO) zaleca ich stosowanie, jako uzupełnienie nawadniania, zaś American College of Gastroenterology (ACG; 2016) wskazują, że nie ma argumentów do ich supelmentacji [6, 7].

Probiotyki a zapobieganie biegunce poantybiotykowej

Zgodnie z najnowszymi zaleceniami towarzystw naukowych zaleca się stosowanie probiotyków o udokomentowanej skuteczności, aby zapobiec biegunce, związanej ze stosowaniem antybiotyków [6, 7, 8].

Probiotyki w zakażeniu Helicobacter pylori

Zakażenie Helicobacter pylori zwiększa ryzyko wrzodów żołądka i dwunastnicy, gruczolakoraka żołądka oraz chłoniaka MALT. Przyczynia się do rozwoju miejscowego stanu zapalnego, któremu towarzyszy produkcja prozapalnych cytokin oraz pobudzenie układu immunologicznego. Dlatego też zaleca się eradykację H. pylori poprzez stosowanie antybiotykoterapii wraz z suplementacją probiotyków. Wykazano, że niektóre szczepy (np. S. boulardii i L. reuteri) zmniejszają skutki uboczne zażywania antybiotyków - niepożądane zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zwłaszcza biegunkę [9].

Probiotyki w zespole jelita drażliwego oraz nieswoistych zapaleniach jelit

American College of Gastroenterology (ACG) oraz European Crohn’s and Colitis Organisation (ECCO) zalecają rozważenie stosowania probiotykoterapii w zespole jelita drażliwego oraz wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, jednakże brak jest jednoznacznych danych, dowodzących skuteczności stosowanej suplementacji [10].

Otyłość, ostre zapalenie trzustki, zaparcia oraz alergie

Aktualnie brak jest danych, które dowodzą, iż stosowanie probiotyków w otyłości, ostrym zapaleniu trzustki, zaparciach oraz alergiach daje pozytywne efekty [1]. Zbyt mało jest badań, dlatego też nie zaleca się rutynowego stosowania probiotykoterapii w prewencji i leczeniu wymienionych jednostek chorobowych.

Źródła probiotyków

Probiotyki występują naturalnie w niektórych produktach żywnościowych, np. fermentowanych napojach mlecznych (np. jogurtach, kefirach, maślankach) i kiszonkach (kapuście kiszonej, ogórku kiszonym), ale w uzasadnionych przypadkach zaleca się ich suplementację gotowymi preparatami farmaceutycznymi, po uprzedniej konsultacji z lekarzem.

Probiotyki - przeciwwskazania do spożywania

Nie ma jednoznacznych przeciwwskazań do stosowania probiotyków. Istnieją jednak sytuacje, gdzie suplementację probiotykami należy skonsultować ze specjalistą - zwłaszcza osoby podczas leczenia lekami immunosupresyjnymi lub przeciwnowotworowymi, z ostrym zapaleniem trzustki lub zespołem jelita krótkiego.

Więcej informacji jak leczniczo wykorzystać probiotyki znajdziesz w APTEKA Z NATURY

Źródła:

[1] https://www.mp.pl/gastrologia/wytyczne/168224,probiotyki-aktualny-stan-wiedzy-i-zalecenia-dla-praktyki-klinicznej

[2] Food and Agriculture Organization and World Health Organization Expert Consultation. Evaluation of health and nutritional properties of powder milk and live lactic acid bacteria. Córdoba, Argentina: Food and Agriculture Organization of the United Nations and World Health Organization; 2001

[3] https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/142829,probiotyki-prebiotyki-i-synbiotyki [dostęp: 23/10/2021]

[4] Szajewska H., Guarino A, Hojsak I. i wsp.: Use of probiotics for management of acute gastroenteritis: a position paper by the ESPGHAN Working Group for Probiotics and Prebiotics. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2014; 58: 531–539

[5] Guarino A., Ashkenazi S., Gendrel D. i wsp.: European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Paediatric Infectious Diseases Evidence-based Guidelines for the Management of Acute Gastroenteritis in Children in Europe: update 2014. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2014; 59: 132–152

[6] http://www.worldgastroenterology.org/UserFiles/file/guidelines/Probiotics-and-prebiotics-English2017.pdf

[7] Riddle M.S., DuPont H.L., Connor B.A.: ACG Clinical Guideline: Diagnosis, Treatment, and Prevention of Acute Diarrheal Infections in Adults. Am. J. Gastroenterol., 2016; 111: 602–622

[8] Szajewska H., Canani R.B., Guarino A. i wsp.: ESPGHAN Working Group for Probiotics & Prebiotics: Probiotics for the Prevention of Antibiotic-Associated Diarrhea in Children. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2016; 62: 495–506

[9] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4588086/

[10] Szajewska H.: Probiotyki w Polsce - kiedy, jakie i dlaczego?, Gastroenterologia Kliniczna 2010, tom 2, nr 1, 1-9