Wiedza

Kawa - energia w małej filiżance

Kawa przez wzgląd na intensywny smak i aromat oraz stymulujące działanie na układ nerwowy jest jednym z najpopularniejszych napojów na świecie. To złożony napar z ziaren kawowca, zawierający około 1000 substancji roślinnych, wśród których wiele posiada aktywność biologiczną, wykazując się przy tym szerokim spektrum wpływu na organizm człowieka.

Początkowo uważano, że kawa ma raczej negatywny wpływ na organizm ludzki. Mówiło się o tym, że przyspiesza akcję serca, podnosi ciśnienie oraz wypłukuje składniki mineralne, między innymi magnez. Dziś już wiemy, że jest zupełnie odwrotnie i umiarkowane spożycie kawy ma dobroczynny wpływ przy wielu chorobach cywilizacyjnych.

Kawa napój bogów

Nasiona kawowca znane są od około VIII wieku, ale pierwsze plantacje kawy mogły pojawić się jeszcze wcześniej. Część źródeł wskazuje, że jej nazwa wywodzi się prawdopodobnie od etiopskiej prowincji Kaffa, gdzie w X wieku dostrzeżono, że spożycie owoców kawowca wiąże się ze wzrostem energii i witalności organizmu.

Kawa właściwości

Do najważniejszych substancji czynnych kawy zalicza się: alkaloidy — kofeinę (posiadającą m.in. właściwości stymulujące układ nerwowy), trygonelinę, teobrominę, a ponadto alkohole diterpenowe (kafeol i kafestol — oddziałujące na gospodarkę lipidową), kwas chlorogenowy (o właściwościach przeciwutleniających), kwasy organiczne (jabłkowy, cytrynowy, fosforowy), fenolokwasy (kwas kawowy i jego estry z kwasem chinowym), garbniki czy węglowodany (sacharozę), proteiny i lipidy (które obecne są w niewielkich ilościach) W kawie znajdziemy też witaminy z grupy B (zwłaszcza witaminę B3 — niacynę) oraz związki mineralne, przede wszystkim magnez i potas. Napar z kawy ma niska gęstość energetyczną, wynoszącą około 2 kcal na 100 ml naparu.

Jak kawa wpływa na organizm człowieka?

Wykazano, że umiarkowane spożycie kofeiny wynoszące około 200 mg na dobę (co odpowiada liczbie 3–4 kaw espresso czy 3 filiżanek kawy rozpuszczalnej) ma wpływ prozdrowotny. Z kolei bezpieczna dawka kofeiny, niepowodująca negatywnych konsekwencji zdrowotnych, wynosi do 400 mg na dobę (poza kobietami w ciąży, dla których dawka bezpieczna nie powinna przekraczać 200 mg kofeiny/d., ze względu na ryzyko wpływu na płód). Jedynie długotrwałe spożywanie większych dawek kofeiny (w zakresie 400–800 mg/d.) może prowadzić do wystąpienia objawów niepożądanych tj. nerwowości, rozdrażnienia, bezsenności czy przyspieszonej akcji serca. Śmiertelna dawka kofeiny wynosi około 5–10 g lub 150–200 mg/kg masy ciała, co odpowiada 20 kawom espresso.

• Umiarkowane spożycie kawy (3–4 filiżanki na dobę) związane jest z niższym ryzykiem chorób układu krążenia, natomiast wysoka podaż tego naparu (≥ 6 filiżanek/d.) nie wiąże się z podwyższeniem tego ryzyka.
• Ryzyko wystąpienia cukrzycy jest o 11% niższe w stosunku do osób niespożywających tego naparu.
• Wyższe spożycie kawy może złagodzić genetyczne uwarunkowania związane z wystąpieniem otyłości, co skutkuje obniżeniem wskaźnika masy ciała (BMI).
• Spożycie 3 filiżanek kawy na dobę zmniejsza ryzyko rozwoju choroby Parkinsona o 25%.
• Kawa może zapobiegać rozwojowi chorób nowotworowych poprzez eliminację uszkodzeń oksydacyjnych w materiale genetycznym, promocję apoptozy komórek nowotworowych oraz modyfikację procesu transformacji nowotworowej.
• U kobiet spożywających duże ilości (8 filiżanek) kawy w ciągu dnia występuje 14% wzrost ryzyka złamań kości, z kolei umiarkowane spożycie kofeiny (≤ 400 mg/d.) nie wpływa ujemnie na częstość występowania złamań, gęstość mineralną kości czy metabolizm wapnia.

Kawa - przeciwwskazania

Nie ma jednoznacznych przeciwwskazań do spożywania umiarkowanych ilości kawy (3-4 filiżanki dziennie). Są jednak pewne stany fizjologiczne i chorobowe, przy których należy uważać na ilości kawy w diecie:

• choroby przewodu pokarmowego, tj. IBS (zespół jelita drażliwego), nieswoiste zapalenia jelit, choroba wrzodowa przewodu pokarmowego, refluks żołądkowo-przełykowy,
• migreny,
• ciąża i karmienie piersią (ograniczenie do 200 mg kofeiny dziennie),
• u kobiet spożywających duże ilości (8 filiżanek) kawy w ciągu dnia zwraca się uwagę na wzrost ryzyka występowania złamań kości (o 14%).

Pijcie kawę na zdrowie! Oczywiście najzdrowsza jest ta, która nie będzie zawierała tłustej mlecznej śmietanki i cukru. Kawa rozpuszczalna wykazuje takie same prozdrowotne właściwości, co kawa sypana.

Więcej informacji jak leczniczo wykorzystać kawę znajdziesz w APTEKA Z NATURY

Źródła:

1. Grosso G, Godos J, Galvano F, et al.: Coffee, Caffeine, and Health Outcomes: An Umbrella Review. Annu Rev Nutr. 2017; 37: 131–156, doi: 10.1146/annurev-nutr-071816-064941
2. Lee A, Lim W, Kim S, et al.: Coffee intake and obesity: a meta-analysis. Nutrients. 2019; 11(6), doi: 10.3390/nu11061274
3. Marta Pelczyńska, Paweł Bogdański: Health-promoting properties of coffee, Katedra i Zakład Leczenia Otyłości, Zaburzeń Metabolicznych oraz Dietetyki Klinicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu