Wiedza

Herbata, pochodząca z naparu liści Camellia sinensis, to jeden z najpopularniejszych napojów, który od wieków jest ceniony ze względu na swoje właściwości lecznicze. Jej korzenie sięgają południowych Chin, a obecnie uprawiana jest głównie w Azji i Afryce Środkowej. Zielona herbata przechodzi przez niewielki stopień enzymatycznych przemian, zwanych także "fermentacją", co sprawia, że zachowuje wiele cennych składników dla organizmu. Napar z zielonej herbaty ma jasny kolor i charakterystyczny zapach ziołowy.

Proces produkcji zielonej herbaty skupia się na uniknięciu pełnej "fermentacji" liści. Nie jest to jednak proces fermentacji z udziałem mikroorganizmów, lecz skomplikowany cykl przemian enzymatycznych. Proces ten rozpoczyna się przez aktywację oksydazy polifenolowej, enzymu zawartego w liściach, poprzez mechaniczne rozbicie struktury liścia. Pierwszym etapem jest ręczny zbiór liści, a następnie liście poddawane są działaniu podwyższonej temperatury w celu dezaktywacji enzymów. Kolejnym etapem jest suszenie, który także eliminuje enzymy odpowiedzialne za rozkład barwnego pigmentu, co pozwala zielonej herbacie zachować swoją charakterystyczną barwę.

Zielona herbata - dobroczynne składniki

Do kluczowych składników biologicznie aktywnych w herbacie zielonej należą polifenole z grupy flawonoidów i flawanolów, kwasy fenolowe oraz proantocyjanidyny. Spośród polifenoli szczególną uwagę przyciągają katechiny, które stanowią główny element zielonej herbaty. Wśród katechin wyróżnia się epikatechiny (EC), epigallokatechiny (EGC), galusan epikatechiny (ECG) oraz galusan epigallokatechiny (EGCG). Ponadto, w herbacie zielonej występują również małe ilości kwercetyny, kemferolu i mirisetyny, a także kofeina, teofilina i teobromina. Polifenole zawarte w herbacie wykazują działanie przeciwnowotworowe, przeciwstarzeniowe, przeciwzapalne, antyneurodegeneracyjne, przeciwmiażdżycowe oraz korzystnie wpływają na funkcje śródbłonka naczyniowego.

Skład chemiczny suchych, świeżych liści zielonej herbaty obejmuje składniki, takie jak:

• polifenole (36%),
• węglowodany (25%),
• białka (15%),
• aminokwasy (4%),
• alkaloidy purynowe (3,5%),
• lipidy (3%),
• kwasy organiczne (1,5%),
• chlorofil (0,5%),
• karotenoidy i substancje lotne (0,1%).

Skład ten może różnić się w zależności od odmiany krzewu, miejsca uprawy i procesu "fermentacji", co wpływa na biologiczne działanie, smak i aromat herbaty.

Zielona herbata - zalecane spożycie

Spożywanie dużej ilości i różnorodności składników bioaktywnych zawartych w herbacie może być niezdrowe dla niektórych osób, zwłaszcza gdy jest to robione w dużych ilościach. Optymalna ilość herbaty, którą można spożywać zależy od indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia danej osoby.

Chociaż badania rzadko wykazują szkodliwe skutki spożywania znacznych ilości herbaty, uważa się, że bezpieczna ilość dla większości ludzi wynosi od 2 do 3 filiżanek zielonej herbaty dziennie. Niektórzy uważają, że korzystne efekty mogą się pojawić dopiero przy spożyciu 3 do 5 filiżanek dziennie, jednak optymalna ilość może się różnić w zależności od jednostki. Niekorzystne skutki spożywania zielonej herbaty są rzadko obserwowane, a najczęściej występują przy stosowaniu suplementów zielonej herbaty, które zawierają znacznie wyższe stężenia katechin niż sama herbata.

Zielona herbata - moc antyoksydantów

Badania przeprowadzone przez różnych naukowców wykazały, że substancje roślinne zwane polifenolami, obecne w herbacie, posiadają właściwości antyoksydacyjne. Poprzez swoje działanie przeciwutleniające, skutecznie hamują tworzenie reaktywnych form tlenu bardziej efektywnie niż neutralizacja już istniejących. Dodatkowo, mogą one hamować aktywność enzymu oksydazy ksantynowej, który odpowiada za utlenianie hipoksantyny do ksantyny i kwasu moczowego. Polifenole potrafią także zwiększać aktywność niektórych enzymów, takich jak peroksydaza glutationowa, reduktaza glutationowa, S-transferaza glutationowa, katalaza, zwłaszcza w jelitach, wątrobie i płucach.

Warto zauważyć, że polifenole wykazują silniejsze działanie antyoksydacyjne w porównaniu do witaminy C, tokoferolu czy karotenoidów. Badania wykazały, że spożycie 300 ml wodnego ekstraktu zielonej herbaty powoduje około 4% wzrost zdolności redukowania jonów żelaza we krwi, osiągając najwyższą wartość po 40 minutach. Dodatkowo, antyoksydanty z zielonej herbaty są szybko wydalane, osiągając najwyższe stężenie w 60-90 minucie po spożyciu.

Inne badania in vivo przeprowadzone na 10 zdrowych ochotnikach wykazały istotny wzrost (o 7,0%) całkowitej zdolności antyoksydacyjnej w osoczu po spożyciu 300 ml naparu z zielonej herbaty. Po spożyciu różnych ilości ekstraktu stężenie maksymalne katechin, osiągano pomiędzy 1,5 a 2,5 godziny, utrzymując je we krwi przez 24 godziny.

Ponadto, badano biodostępność katechin z zielonej herbaty u ludzi, spożywając różne dawki ekstraktu. Stwierdzono, że wzrost ilości spożytego ekstraktu zwiększał stężenie maksymalne katechin we krwi. Warto również zauważyć, że spożycie pojedynczej dawki zielonej herbaty, równoważnej sześciu filiżankom, przyczyniło się do osiągnięcia stężenia katechin we krwi na poziomie 2,36 μmol/L po 60 minutach, natomiast po spożyciu 200 ml naparu zielonej herbaty stężenie to było najwyższe po około 2 godzinach.

Zielona herbata a działanie przeciwnowotworowe

Badania przeprowadzone dotyczące wpływu polifenoli zawartych w zielonej herbacie sugerują, że substancje te wykazują właściwości przeciwnowotworowe. Interesującym wnioskiem jest to, że osoby w Azji, gdzie spożywa się znaczne ilości zielonej herbaty, wykazują niższą zachorowalność na nowotwory w porównaniu do mieszkańców krajów zachodnich.

Mechanizmy działania polifenoli obejmują hamowanie procesu tworzenia nowotworów poprzez ochronę DNA przed starzeniem oksydacyjnym. Dodatkowo, polifenole mają zdolność hamowania ekspresji zmutowanych genów oraz aktywności enzymów związanych z procesem karcynogenezy.

Badania na myszach wykazują, że zarówno stosowanie zewnętrzne ekstraktu z zielonej herbaty, jak i spożywanie go, zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworu skóry, zwłaszcza w przypadku ekspozycji na promieniowanie UV. Substancje zawarte w zielonej herbacie chronią skórę przed negatywnymi skutkami nadmiernego działania promieniowania UV, co jest jednym z głównych czynników powodujących nowotwory skóry.

W innych badaniach stwierdzono, że zielona herbata wykazuje również korzystny wpływ na raka prostaty poprzez hamowanie działania enzymu 5-΄-reduktazy. Dodatkowo, spożywanie zielonej herbaty wykazuje związek z mniejszą częstością nawrotów raka piersi u pacjentek. Katechiny z zielonej herbaty wywołują apoptozę komórek nowotworowych raka piersi.

Zielona herbata - działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne

Napar z zielonej herbaty stanowi skuteczne remedium na obrzęki, oparzenia i zranienia. Plastry nasączone zieloną herbatą łagodzą swędzenie oraz redukują stan zapalny po ukąszeniach owadów. Ponadto, taniny i flawonoidy obecne w herbacie działają antyseptycznie w przypadku różnych stanów zapalnych. Badania wskazują, że miejscowe stosowanie zielonej herbaty sprzyja intensywnej regeneracji skóry, przyspiesza gojenie ran, a także wspomaga leczenie aft, łuszczycy, różyczki i nadmiernej rogowacenia. Konkretne stężenia polifenoli zawartych w herbacie zielonej stymulują keratynocyty do naturalnej regeneracji i syntezy DNA, wpływając korzystnie na metabolizm komórkowy. Ponadto, zielona herbata wykazuje pozytywny wpływ na higienę jamy ustnej, przejawiając działanie przeciwbakteryjne poprzez hamowanie wzrostu bakterii, takich jak Escherichia coli, Streptococcus salivarius, Streptococcus sorbinus i Streptococcus mutants. Spożywanie naparu z zielonej herbaty ogranicza również aktywność amylazy ślinowej, co przyczynia się do hamowania procesu trawienia cukrów.

Zielona herbata - korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy

W ostatnich latach, naukowcy coraz bardziej interesują się właściwościami polifenoli zawartych w zielonej herbacie i ich potencjalnym korzystnym wpływem na układ sercowo-naczyniowy. Badania, obejmujące aspekty epidemiologiczne, kliniczne i eksperymentalne, wykazały pozytywną korelację między spożyciem zielonej herbaty a występowaniem chorób sercowo-naczyniowych. Związki chemiczne, takie jak katechiny obecne w zielonej herbacie, wpływają wielokierunkowo na funkcje układu krążenia. Obejmują one redukcję stresu oksydacyjnego poprzez usuwanie wolnych rodników, hamowanie enzymów prooksydacyjnych i stymulowanie enzymów przeciwutleniających.

Katechiny wykazują także zdolność do hamowania kluczowych enzymów zaangażowanych w biosyntezę lipidów oraz zmniejszają absorpcję tłuszczów w jelitach, co przyczynia się do poprawy profilu lipidowego krwi. Dodatkowo, regulują napięcie ścian naczyń krwionośnych poprzez aktywację endotelialnej syntazy tlenku azotu. Działają również przeciwzapalnie, zapobiegając stanom zapalnym w naczyniach krwionośnych, istotnym dla rozwoju zmian miażdżycowych. Sugeruje się, że właściwości przeciwzapalne katechin wynikają z ich zdolności do hamowania adhezji leukocytów do śródbłonka.

Dodatkowo, polifenole mają zdolność hamowania proliferacji mięśni gładkich w naczyniach krwionośnych poprzez zakłócanie funkcji czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF), który może inicjować procesy miażdżycowe. Istnieją również dowody na to, że katechiny hamują adhezję płytek krwi, co skutecznie zapobiega tworzeniu się zakrzepów.

Zielona herbata a nadwaga i otyłość

Właściwości zielonej herbaty wykorzystuje się również w leczeniu nadwagi. Badania, które zostały przeprowadzone na starszych osobach z zespołem metabolicznym, ukazały wpływ zielonej herbaty na masę ciała. 45 uczestników podzielono na dwie grupy. Jedna grupa spożywała codziennie trzy razy napar z 1 g zielonej herbaty, podczas gdy druga grupa nie była poddawana żadnej interwencji. Eksperyment trwał 60 dni. W grupie, która spożywała zieloną herbatę, zaobserwowano istotne statystycznie zmniejszenie masy ciała o 1,21 kg w porównaniu z grupą niepijącą tej herbaty. Dodatkowo osoby spożywające herbatę wykazywały istotny spadek wartości wskaźnika BMI oraz obwodu talii, podczas gdy w grupie niepijącej herbaty spadek masy ciała, wskaźnika BMI i obwodu talii nie był istotny statystycznie.

Zielona herbata w kosmetologii

Różnorodność produktów na rynku kosmetyków, które zawierają ekstrakt z herbaty, jest ogromna. Obejmuje peelingi, kremy i inne preparaty do pielęgnacji twarzy, produkty do kąpieli, szampony i środki do pielęgnacji włosów, balsamy i masła do ciała, mydła do rąk, płyny do higieny intymnej, żele i toniki do twarzy, a także kremy do rąk.

Peelingi do ciała z dodatkiem herbaty zawierają antyoksydanty, które mają działanie przeciwdziałające starzeniu się skóry. Zielona herbata dodatkowo pomaga usuwać toksyny, odświeża, łagodzi podrażnienia i działa przeciwzapalnie.

W produktach do pielęgnacji twarzy najczęściej stosuje się herbatę zieloną ze względu na jej niski stopień przetworzenia i bogactwo składników aktywnych. Dodatek herbaty do kremów nawilżających, przeciwzmarszczkowych i matujących chroni skórę przed promieniowaniem UV, zapobiega powstawaniu przebarwień i fotostarzeniu, a także działa przeciwzapalnie, opóźniając procesy starzenia się skóry.

W kategorii produktów do kąpieli, takich jak olejki, żele, pianki i sól, często stosuje się ekstrakt zielonej herbaty, który pełni funkcję nośnika minerałów, mikroelementów i witamin. W grupie produktów do ciała, takich jak balsamy i masła, zielona herbata hamuje degenerację kolagenu, łagodzi stany zapalne, zwiększa elastyczność, poprawia ujędrnienie i ukrwienie skóry.

Podsumowanie

Herbata zielona posiada właściwości ochronne dla zdrowia ludzkiego, a pozytywny wpływ ten jest zauważalny nawet przy umiarkowanym spożyciu herbaty każdego dnia. W obliczu rosnącej liczby przypadków chorób sercowo-naczyniowych i nowotworów na całym świecie, regularne picie naparu z zielonej herbaty może odgrywać istotną rolę w zapobieganiu tych schorzeń.

Wykorzystaj działanie zielonej herbaty w swojej codziennej diecie. Jeśli chcesz zobaczyć plan żywieniowy, dostosowany do Twoich potrzeb i diety zarejestruj się Możesz to zrobić zupełnie za bezpłatnie.

Bibliografia

1. Arct J., Tomaszewska K, Pytkowska K., Zielona herbata, l J Cosmetol 2016, 19(2):110-11
2. Gianfredi, V., Nucci, D., Abalsamo, A., Acito, M., Villarini, M., Moretti, M. i Realdon, S., Green Tea Consumption and Risk of Breast Cancer and Recurrence – A Systematic Review and Meta-Analysis of Observational Studies. Nutrients,10(12), 2018, 1886
3. Gupta, D.A.; Bhaskar, D.J.; Gupta, R.K. Green tea: A review on its natural anti-oxidant therapy and cariostatic benefits. Sci. Pharm. Res. 2014, 2, 8–12
4. Karwowska K., Wykorzystanie liści krzewu herbacianego w przemyśle spożywczym i kosmetycznym, Kosmetologia Estetyczna 5, 2016, vol. 5, 493-498
5. Masek, A.; Chrzescijanska, E.; Latos, M.; Zaborski, M.; Podsedek, A. Antioxidant and antiradical properties of green tea extract compounds. J. Electrochem. Sci. 2017, 12, 6600–6610
6. Musial C., Kuban-Jankowska A., Gorska-Ponikowska M.. "Beneficial properties of green tea catechins." International journal of molecular sciences 21.5 (2020): 1744.
7. Ni, C. X., Gong, H., Liu, Y., Qi, Y., Jiang, C. L. i Zhang, J. P. (2017). Green tea consumption and the risk of liver cancer: a meta-analysis. Nutrition and Cancer, 69(2), 211-220
8. Nowak A., Klimowicz A., Zdrowotne oddziaływanie polifenoli zielonej herbaty (Camellia Sinensis L.), Kosmos, tom 62/2013, numer 1 (298), 87–93
9. Sadowska-Krępa E. i in., Wpływ suplementacji ekstraktem z zielonej herbaty na profil lipidowy krwi w warunkach spoczynkowych i powysiłkowych. Probl Hig Epidemiol 96.3 (2015): 671-676.
10. Schulze, J.; Melzer, L.; Smith, L.; Teschke, R. Green Tea and Its Extracts in Cancer Prevention and Treatment. Beverages 2017, 3, 17.
11. Wieczorek, D., Cieszyńska, A. i Michocka, K., Właściwości przeciwutleniające naparów herbat zielonych z różnymi dodatkami. Problemy Higieny i Epidemiologii, 94(4), 2013, 866-868