Wiedza

Wątroba to największy gruczoł w organizmie człowieka, który osiąga wagę ok. 1,5 kg. Jej większa część znajduje się w prawej okolicy podżebrowej, gdzie graniczy z przeponą, jelitami i żołądkiem. Na jej funkcjonowanie w dużej mierze wpływa prowadzony styl życia, dlatego warto wspierać ten narząd poprzez zdrową dietę. Za co odpowiada wątroba i co jeść, żeby zregenerować wątrobę?

Rola wątroby w organizmie człowieka

Wątroba pełni ważne funkcje w organizmie – nie tylko odpowiada za wytwarzanie żółci, która jest potrzebna do trawienia tłuszczów, lecz także uczestniczy w detoksykacji organizmu, wpływa na funkcje immunologiczne i stanowi magazyn dla witamin, minerałów oraz glikogenu. Do czego jeszcze potrzebna jest nam wątroba i za co odpowiada ten narząd?

Funkcje wątroby:

• gospodarka białkowa – w wątrobie powstają ważne aminokwasy oraz 85% białek znajdujących się w osoczu,
• gospodarka tłuszczowa – narząd ten przekształca białka i węglowodany w tłuszcze, rozkłada lipidy do kwasów tłuszczowych oraz syntetyzuje cholesterol, fosfolipidy i lipoproteiny,
• gospodarka węglowodanowa – wytwarza, magazynuje i uwalnia glukozę, dostarczając podstawową energię do organizmu,
• magazyn witamin i minerałów – wątroba gromadzi zapasy żelaza oraz witamin A, B12 i D, 
• detoksykacja organizmu – neutralizuje toksyny, oczyszcza krew, przekształca alkohol i amoniak w mocznik, 
• produkcja żółci – magazynowana w pęcherzyku żółciowym żółć wątrobowa jest niezbędna do trawienia tłuszczów,
• termoregulacja – aż 50% ciepła w stanie spoczynku pochodzi z wątroby,
• przemiana hemu w bilirubinę – wątroba reguluje ilość bilirubiny we krwi (jej zwiększone stężenie jest przyczyną żółtaczki),
• wytwarzanie heparyny – składnika zapobiegającego krzepnięciu krwi,
• wpływ na odporność organizmu – jedną z funkcji wątroby jest fagocytoza, czyli pochłanianie cząstek pochodzących z tkanek lub z zewnątrz (np. bakterii, wirusów, grzybów, pasożytów) i neutralizowanie ich w makrofagach wątrobowych.

Jakie są choroby wątroby?

Mimo że wątroba wyróżnia się dużymi zdolnościami regeneracyjnymi, jest to narząd narażony na liczne choroby. W związku z tym, że miąższ nie jest unerwiony czuciowo, wątroba nie boli – dolegliwości bólowe są wywoływane przez okoliczne tkanki, uciskane przez powiększony gruczoł. 

Najczęstsze choroby wątroby:

• Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) – uszkodzenie narządu wskutek zakażenia wirusem HAV, HBV, HCV lub HDV. Może być ostre lub przewlekłe, a wszystkie przewlekłe wirusowe zapalenia wątroby stwarzają ryzyko wystąpienia marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego.
• Polekowe uszkodzenie wątroby – toksyczne uszkodzenie wątroby wywołane przyjmowaniem leków, takich jak paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), antybiotyki, leki onkologiczne, preparaty hormonalne czy leki stosowane w chorobach układu nerwowego i układu krążenia. W 80% przypadków odstawienie leku będącego przyczyną choroby prowadzi do pełnego wyleczenia w ciągu 6 miesięcy. Choroba może wystąpić po spożyciu zbyt dużej dawki leku lub jako reakcja alergiczna na dany preparat.
• Stłuszczenie wątroby – w komórkach wątroby gromadzą się krople tłuszczu, co może prowadzić do zwłóknienia i marskości wątroby. Wyróżniamy alkoholowe stłuszczenie wątroby (wskutek działania alkoholu) i niealkoholowe stłuszczenie wątroby (brak jednej konkretnej przyczyny).
• Marskość wątroby – stan zaawansowanego włóknienia wątroby, w którym dochodzi do całkowitego zatarcia struktury anatomicznej narządu i martwicy komórek wątrobowych. Najczęstsze przyczyny to nadużywanie alkoholu i przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C.

Dieta wspierająca pracę wątroby – co jeść, żeby zregenerować wątrobę?

W przypadku problemów z wątrobą, takich jak powiększenie czy stłuszczenie narządu, zalecane jest przejście na tzw. dietę wspierającą pracę wątroby, której celem jest ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych i tłuszczów trans oraz produktów przetworzonych i cukrów. 

Dieta wątrobowa opiera się na następujących zasadach:

• redukcja masy ciała (sprawdź przykładowy jadłospis!),
• regularne posiłki (4-5 posiłków/dzień),
• ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych (m.in. tłuste mięso i wędliny, smalec, podroby, tłusty nabiał, olej kokosowy, olej palmowy),
• wykluczenie z diety kwasów tłuszczowych trans (m.in. produkty cukiernicze, dania typu fast food, słone przekąski, żywność smażona, zupy i sosy w proszku, twarde margaryny),
• ograniczenie spożywania cukrów i słodyczy, których nadmierna ilość jest przekształcana w magazynowane w wątrobie triglicerydy,
• wykluczenie z diety produktów bogatych we fruktozę (m.in. napoje gazowane, produkty zawierające syrop glukozowo-fruktozowy),
• wykluczenie z diety alkoholu.

Dieta na szybką regenerację wątroby – pozostałe zalecenia:

• włączenie do diety zdrowych tłuszczów, czyli jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (m.in. oliwa z oliwek, olej rzepakowy, tłuste ryby morskie),
• dieta oparta na warzywach i owocach (ok. 300-450 g/dzień), pełnoziarnistych produktach zbożowych, mięsie drobiowym, rybach, jajkach i nasionach roślin strączkowych,
• zdrowe przekąski, takie jak niesolone i niesłodzone orzechy,
• zalecane techniki kulinarne: gotowanie w wodzie, na parze, pieczenie, grillowanie, duszenie bez tłuszczu.

Dieta poprawiająca pracę wątroby – naturalne wsparcie

O wątrobę warto dbać nie tylko wtedy, gdy zaczyna chorować. Najlepszym sposobem na zdrową wątrobę jest stosowanie zbilansowanej diety i unikanie produktów, które szkodzą narządowi. Można też sięgać po naturalne zioła i preparaty, które wspomagają pracę wątroby.

• Ostropest plamisty (Silybum marianum) – regenerację wątroby można przyspieszyć, sięgając po herbatkę, tabletki czy olej z ostropestu. Roślina ta w tradycyjnej medycynie ludowej jest od lat stosowana w chorobach nerek, śledziony, pęcherzyka żółciowego i wątroby, a swoje właściwości zawdzięcza sylimarynie, która wykazuje działanie żółciopędne, przeciwzapalne, regenerujące komórki wątroby, hepatoprotekcyjne i odtruwające.
• Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus) – wykazuje działanie żółciotwórcze, żółciopędne, poprawiające trawienie i przeciwmiażdżycowe, a także chroni miąższ wątroby i obniża poziom tzw. złego cholesterolu we krwi.
• Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) – wyciągi z korzenia mniszka mają działanie żółciotwórcze i żółciopędne, pobudzają pracę wątroby i zmniejszają napięcie mięśni gładkich w drogach żółciowych. 
• Kurkuma – zawarta w niej kurkumina korzystnie wpływa na funkcjonowanie wątroby, wykazując działanie żółciopędne i żółciotwórcze. Chroni też komórki wątroby w stanach uszkodzeń narządu wywołanych przez różne czynniki hepatotoksyczne, takie jak alkohol, paracetamol czy środki ochrony roślin.
• Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) – napary i odwary z dziurawca są wysoko cenione w medycynie naturalnej i stosowane w leczeniu zaburzeń przewodu pokarmowego, takich jak kolka jelitowa, kolka wątrobowa czy niestrawność. 

Wspieraj zdrowie swojej wątroby razem z nami! Programdiety.pl to kompletny program, dzięki któremu stworzysz plan żywieniowy dopasowany do Twoich potrzeb i  preferencji kulinarnych. Zarejestruj się i korzystaj z zasobów serwisu zupełnie za darmo!